Een vermeende oplossing voor klimaatverandering
De Duitse agrochemiegigant Bayer omschreef de VN-klimaattop in Brazilië (COP30) als «een uitstekende kans voor de landbouwsector om zich als onderdeel van de oplossing te presenteren voor de uitdagingen van klimaatverandering». Hoewel het bedrijf, samen met haar landbouwbondgenoten, deze wereldwijde gelegenheid gebruikte om haar oplossingen te promoten die zich presenteren als milieuvriendelijk, is er een waarschuwing dat Bayer’s bedrijfsmodel diepgeworteld ligt in de structurele oorzaken van veel milieuproblemen in Brazilië. Dit model is ook een belangrijke factor in de uitstoot van broeikasgassen.
Vergelijking met ongepaste belangenbehartiging
Het is vergelijkbaar met de situatie waarin de tabaksindustrie zou verschijnen op een WHO-top over kanker om haar hulpbronnen aan te bieden, wat buiten de wet wordt gehouden door artikel 3.5 van het Framework Convention on Tobacco Control. Waarom? Omdat Bayer een grote politieke invloed heeft in Brazilië, gevormd door decennia van betrokkenheid bij de machtige agribusinessindustrie van het land.
Aardverschuivingen en milieu-impact in Brazilië
Deze agribusinesssector, die onder meer de veeteelt en de productie van diervoedergewassen zoals soja omvat, is volgens experts de voornaamste oorzaak van klimaatverandering in Brazilië. Daarnaast is deze sector verantwoordelijk voor ongeveer 97 procent van de ontbossing en het verlies aan biodiversiteit in de afgelopen jaren.
Brasilië behoort tot de tien grootste uitstoters van broeikasgassen wereldwijd, waarbij de landbouwsector het grootste aandeel heeft met directe emissies van ongeveer 29 procent. Daarnaast is de sector verantwoordelijk voor circa 43 procent van de emissies die aan ‘landgebruikverandering’ worden toegeschreven, voornamelijk als gevolg van ontbossing voor landbouwdoeleinden.
Monocultuur en chemische consumptie
Het verbouwen van monocultuurgewassen zoals soja, maïs en suikerriet draagt niet alleen bij aan ontbossing, maar vereiste ook een groot chemisch gebruik. Brazilië is nu de grootste consument van gewaschemie ter wereld. In 2024 steeg het gebruik van pesticides met 8,5 procent in vergelijking met 2023, met een totaal van 1,5 miljoen ton.
Bayer is hierbij de op één na grootste leverancier, na Syngenta, dat deel uitmaakt van de officiële Zwitserse delegatie op COP30. De uitbreiding van soja-akkers in kwetsbare gebieden van de Amazone en het Cerrado gebeurt gebaseerd op het intensief gebruik van pesticides.
Greenwashing en promotie van schadelijke praktijken
Op COP30 probeert Bayer haar negatieve track record te camoufleren met groene marketing en presenteert het haar voorstellen als milieuoplossingen. Het bedrijf stuurt met een recordaantal van negentien afgevaardigden, volgens onderzoek van de campagne Kick Big Polluters Out! en Desmog, een uitgesproken boodschap uit.
Meer dan 300 afgevaardigden van grote voedings- en landbouwbedrijven zijn aanwezig op de VN-top, veel van hen in de ‘Agrizone’ op het terrein, gesponsord door Bayer. Dit sponsorcontract weerspiegelt Bayer’s grote uitgaven aan lobbyactiviteiten: in 2023 alleen al was het totale lobbybudget 50 miljoen euro, met daarnaast nog eens 25 miljoen euro voor lidmaatschappen van diverse internationale lobbygroepen zoals Croplife en Cefic.
Lobbyactiviteiten in Brazilië en invloed op beleid
In Brazilië betaalt Bayer’s lobbybeleid zich uit — in 2024 bleek uit onderzoek van journalisten dat het bedrijf het hoogste aantal contacten had met beleidsmakers, ongeveer eens in de twee weken. Op COP30 probeert Bayer de wereld ervan te overtuigen dat haar impact op de klimaatcrisis positief is, terwijl haar belang in de regio groot is: ongeveer 30 procent van Bayer’s wereldwijde landbouwomzet komt uit Latijns-Amerika, waarbij Brazilië de tweede grootste markt is na de Verenigde Staten.
Het bedrijf speelde ook een belangrijke rol tijdens het 24e Braziliaanse Agribusiness Congres, georganiseerd door de Braziliaanse Agribusiness Association (ABAG) en de B3 — de Braziliaanse beurs. Daar werd gesteld dat «de sector klaar is om de klimaatagenda te leiden», wat inhoudt dat de sector klaar is om te profiteren van koolstofhandel en klimaatfinanciering.
Onbetrouwbare klimaatcompensatiesystemen
Bayer claimt dat klimaatcompensatie-effecten, door middel van zogenoemde offsets, een deel van haar klimaatverantwoordelijkheid kunnen wegnemen. Echter, rapporten zoals die van Die Zeit in 2023 tonen aan dat veel van deze systemen tekortschieten: er werden fouten gerapporteerd die leidden tot de overdracht van 89 miljoen ton CO2-equivalent, met fouten zoals het in rekening brengen van natuurgebieden die niet meer bestonden of het op grote schaal afronden van cijfers. Volgens Die Zeit is de waarde van veel offset-certificaten en de bijbehorende bosbeschermingsprojecten sterk twijfelachtig.
Andere voorgestelde ‘oplossingen’ en groene marketing
Bayer promoot verschillende zogenoemde oplossingen tijdens COP30, zoals de ‘adoptie van koolstofarme technologieën, uitbreiding van geïntegreerde landbouw-, veeteelt- en bosbouwsystemen, en regeneratieve praktijken om bodem en water te beschermen’. Het bedrijf beweert dat haar glyphosaat, een van haar grootste pesticides, onder de noemer van ‘regeneratieve landbouw’ de emissies door bodemverbetering zou kunnen verminderen, maar negeert daarbij de emissies die bij de productie van de chemicaliën zelf vrijkomen.
“Duurzame intensivering” en “regeneratieve landbouw” worden vaak als magische termen gebruikt, maar echte oorzaken van de klimaatcrisis blijven buiten beeld. Bayer belooft dit alles zonder haar productie en winsten op te offeren.
Indigenous stemmen en kritiek op marktgericht beleid
Veel inheemse gemeenschappen uiten hun tegenstem bij COP30. Zij wijst op het gevaar dat grote bedrijven en het marktdenken de Amazon en andere ecosystemen blijven uitbuiten. Ze roepen op tot het beschermen van hun bos, dat niet te koop is, en benadrukken dat zij de werkelijke hoeders van het klimaat zijn. Ondertussen wordt de discussie over de ‘Tropical Forest Forever Facility’ — een fonds van miljarden dat door Brazilië wordt geleid en gefinancierd door het Wereldbankprogramma — vooral gekenmerkt door marktgerichte belangen die de natuur in de vorm van ‘private investeringen’ willen behouden.
Slotopmerkingen
Het verschijnen van grote bedrijven zoals Bayer op COP30 en hun promotie van schijnoplossingen maken duidelijk dat marktgedreven strategieën vaak leiden tot het verdonkeren van de echte oorzaken van klimaatverandering. Juist de stemmen van lokale en inheemse gemeenschappen onderstrepen dat de weg naar effectieve klimaatoplossingen niet ligt in groene marketing, maar in het beschermen van de natuur en het verminderen van de afhankelijkheid van destructieve landbouwpraktijken.
