Belgische politieke positie en de controverse over Russische tegoeden
De Belgische premier, Bart De Wever, heeft een opmerkelijke rol gespeeld in de plannen van de Europese Unie om bevroren Russische staatsactiva te gebruiken voor financiering van Oekraïne. De Europese Commissie beoogt deze vermogens, die sinds de grootschalige inval van Rusland ongeveer 210 miljard euro bedragen, om te zetten in een lening van 140 miljard euro. Het doel hiervan is om Kiev financieel te ondersteunen gedurende de komende twee jaar. Maar wat ligt er eigenlijk achter de protesten uit België, en zou één enkele lidstaat het hele Europese Oekraïnebeleid kunnen doen stranden?
De context van de Europese steun voor Oekraïne
De meeste Europese lidstaten ondersteunen het plan, maar België niet. Specifiek zit een deel van deze bevroren activa, circa 185 miljard euro, in de Brussels-gevestigde depotorganisatie Euroclear. In een reeks brieven aan de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, noemt premier De Wever het voorstel om de tegoeden als lening te gebruiken “fundamenteel onjuist”. Hij waarschuwt voor juridische, financiële en geopolitieke terugslag, onder meer door mogelijke rechtszaken van Rusland, tegenmaatregelen en een paniek onder investeerders over de veiligheid van Europese staatsobligaties.
De Belgische eisen en zorgen
De Wever onderstreept dat België de activa in bezit heeft, en daarom ook het risico draagt. Hij vraagt de EU-landen om volledige, juridisch bindende en onvoorwaardelijke garanties, die praktisch neerkomt op een belofte om de volledige 185 miljard euro te dekken mocht er iets misgaan. Daarnaast roept hij op tot het delen van de juridische lasten met andere lidstaten en, bij voorkeur, G7-partners.
Bovendien is er binnen België controverse over de transparantie rondom de inkomsten uit belastingheffing van deze bevroren activa. Hoewel de Belgische overheid stelt dat alle belastingopbrengsten bestemd zijn voor Oekraïne, geven sommige lidstaten aan dat het geld nog steeds in de nationale begroting wordt gemengd, wat het controleren lastiger maakt. Dit ondermijnt het beding dat Europa de Belgische kansen op het gebied van financieel risico moet kunnen vertrouwen.
Geopolitieke overwegingen en gevolgen voor het vredesproces
Op geopolitiek vlak argumenteert De Wever dat het gebruik van de Russische activa nu het risico inhoudt dat het toekomstig vredesoverleg wordt ondermijnd. Hij herhaalt dat dit standpunt vaak terugkeert en sluit zich aan bij de positie van Moskou. Deze argumenten vormen geen enkelvoudig conflict tussen Brussel en België, maar worden ook beïnvloed door bredere geopolitieke belangen.
De impact op Oekraïne en de Europese strategie
De Oekraïense economie verkeert in een kritieke toestand. Europese financiering vormt de enige stabiele bron, omdat de bevroren tegoeden de enige grote pot geld zijn die voldoende politiek te rechtvaardigen is voor een lange termijn steun. Het verliezen van toegang tot deze middelen zou de Europese steun kunnen vertragen, wat significant zou zijn voor Kiev en de geloofwaardigheid van de EU als geheel.
Daarnaast roept de blokkade vragen op over de eenheid van Europa. Indien zelfs één lidstaat de inzet van de bevroren activa kan blokkeren vanwege financiële belangen of de angst voor rechtszaken, wordt de Europese onderlinge solidariteit in twijfel getrokken.
De toekomstige stappen en mogelijke oplossingen
De Europese Commissie wordt verwacht binnenkort het juridische voorstel voor de lening voor te leggen. Daarna zullen Europese leiders proberen een akkoord te bereiken tijdens de aankomende top in december. Hoewel België niet volledig heeft afgehaakt, heeft De Wever aangegeven enige steun te kunnen overwegen, maar uitsluitend onder de voorwaarde dat alle EU-lidstaten volledige garanties bieden. Zo’n hoge eis vormt een aanzienlijke barrière en wordt door sommige diplomaten als mogelijk strategisch bedoeld gezien.
Indien België niet over de streep trekt, zal de EU alternatieven moeten overwegen, zoals het uitgeven van gezamenlijke schulden of het herschikken van het budget. Deze opties vereisen echter tijd en brengen politieke risico’s met zich mee.
Dit was het laatste deel van de serie “Long Story Short”, een podcast van Europod in samenwerking met het Sphera-netwerk. Ik ben Evi Kiorri, en dank u voor het luisteren en steunen van deze serie. Binnenkort keert deze podcast terug met nieuwe verhalen en onderwerpen.
