Ontwikkeling en tekortkomingen in financiële instrumenten
Volgens het Europees Rekenkantoor (ECA) zijn miljarden euro aan EU-cohesiefondsen niet herinvesteerd geworden in nieuwe projecten, maar bleven ze ongebruikt. Dit betekent dat een belangrijke kans werd gemist om de impact van belastinggeld te vergroten. De Europese Unie ontwikkelde financiële instrumenten met als doel het gebruik van cohesiefondsen efficiënter te maken. Deze instrumenten moesten het mogelijk maken om terugbetaalde leningen opnieuw te investeren in nieuwe initiatieven, zodat de fondsen niet na één gebruik verloren gingen.
Een recent gepubliceerde audit op woensdag 3 december toont echter aan dat het systeem die belofte voor het grootste deel niet heeft waargemaakt. Van de 61 onderzochte instrumenten uit de periode 2014-2020 hebben slechts 12 daadwerkelijk gerecupereerd geld gebruikt om nieuwe investeringen mogelijk te maken binnen de gestelde termijn. Daarnaast maakten nog 19 instrumenten gebruik van gedeeld terugbetaald geld, maar uitsluitend om managementkosten en fees te dekken. In totaal is er gedurende die periode voor ongeveer €31 miljard geïnvesteerd via deze financiële instrumenten.
Gebrek aan controle en efficiënt gebruik van terugbetaald geld
Alejandro Blanco Fernández, lid van het ECA en verantwoordelijk voor deze audit, verklaarde dat hoewel lidstaten verplicht waren te rapporteren over het hergebruik van deze fondsen, de Europese Commissie deze informatie niet nauwkeurig bevestigde noch gebruikte om de voortgang te monitoren. Hierdoor is onduidelijk hoeveel van het oorspronkelijk beschikbaar gestelde geld daadwerkelijk opnieuw is geïnvesteerd.
In het kader van het cohesiebeleid, het regionale ontwikkelingsprogramma van de EU dat gericht is op het verkleinen van economische ongelijkheden, wordt het meeste geld als subsidies verstrekt. Dit betekent dat deze bedragen nooit terugbetaald hoeven te worden. Financiële instrumenten bieden een alternatief: ze zijn terugbetaalbaar en kunnen, zodra het geld wordt teruggekregen, opnieuw worden gebruikt voor andere projecten, waardoor een zogenaamd “herhalend effect” ontstaat. Dit maakt het mogelijk dat dezelfde publieke fondsen op de lange termijn meer mensen en organisaties ondersteunen.
Beperkingen en juridische onzekerheden
Na afloop van de termijn voor de oorspronkelijke investeringen werd het teruggevorderde geld, vaak aangeduid als legacystortingen, meestal opnieuw ingezet voor cohesiebeleid. Toch staat de EU-wetgeving toe dat deze fondsen worden omgezet in subsidies, wat het beoogde herhalende effect ondermijnt. Hoewel het wettelijke kader in de loop der jaren is aangepast en een regel bevat die herinvestering vereist, bleek uit de audit dat de richtlijnen onduidelijk zijn over hoe hergebruik van terugbetaald geld het beste kan worden gemaximaliseerd.
Aanbevelingen voor hergebruik en toekomstig beleid
De auditoren adviseren nu de Europese Commissie en lidstaten om het herinvesteren van terugbetaald geld tijdens elke financieringsperiode te vergroten. Dit kan door het hergebruik van terugbetaald geld te stimuleren vóórdat extra financiering wordt aangevraagd. Daarnaast wordt aanbevolen automatische herinvestering van terugbetaald kapitaal te standaardiseren, zodat meer projecten en ontvangers van de fondsen kunnen profiteren.
Hedendaags lezen honderden duizenden mensen maandelijks de journalistiek en opinies van EUobserver. Met uw steun bereikt deze informatie ook miljoenen anderen. Als u dat nog niet doet, kunt u vandaag nog lid worden en steun geven aan onafhankelijke verslaggeving over Europese politiek, waaronder het werk van verslaggevers als Hannah Kriwak uit Oostenrijk.
