Introductie van het plan en de belangrijkste maatregelen
De Europese Commissie heeft op dinsdag (16 december) haar allereerste plan gepresenteerd om de voortdurende woningcrisis in Europa aan te pakken. Het uitgebreide pakket omvat verschillende maatregelen, variërend van het verhogen van de bouwproductie tot het reguleren van korte termijn verhuur. Eén van de kernpunten is het herzien van de staatssteunregels, waarmee het voor lidstaten gemakkelijker wordt om investeringen in betaalbare en sociale huisvesting te financieren.
Daarnaast bevat het voorstel een strategie voor woningbouw, evenals aanbevelingen voor de nieuwe Europese Bauhaus. Dit EU-programma, geïnspireerd door de oorspronkelijke beweging uit 1919, streeft ernaar constructieprojecten te financieren die duurzaam en toegankelijk zijn. De plannen richten zich op vier hoofdaspecten: het vergroten van het woningaanbod, het stimuleren van investeringen, het reguleren van korte termijn verhuur in gebieden met grote druk, en het ondersteunen van kwetsbare groepen zoals jongeren, studenten en essentiële werkers.
Specifieke maatregelen en het huidige woningaanbod
Belangrijke maatregelen betreffen onder andere verduidelijkingen van de staatssteunregels, een vereenvoudiging van plannings- en vergunningprocedures en nieuwe wetgeving voor korte termijn verhuur, gepland voor 2027. Op dit moment worden jaarlijks ongeveer 1,6 miljoen woningen in Europa gebouwd, terwijl er volgens de Commissie op jaarbasis ongeveer twee miljoen nieuwe units nodig zijn. Met de nieuwe initiatieven wil de EU jaarlijks 650.000 extra woningen toevoegen, wat een investering van ongeveer 150 miljard euro per jaar vereist.
Woningproblematiek en de crisis staan sinds de laatste verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2024 prominent op de agenda. Sindsdien heeft het parlement voor het eerst een speciale commissie voor woningbouw opgericht en heeft de Commissie haar eerste woningcommissaris benoemd, namelijk de Deense Dan Jørgensen.
Context en tegenslagen voor de woningmarkt in Europa
Tot nu toe was woningbouw geen primair onderwerp van EU-beleid, omdat de bevoegdheden op nationaal niveau liggen. Echter, sinds 2010 is de prijs van een koopwoning met 53 procent gestegen, huurkosten met 25 procent en de bouwkosten met 56 procent. Vooral in steden waar korte termijn verhuur extra problemen veroorzaakt, ontstaat druk: het aantal korte termijn verhuur units verdubbelde tussen 2018 en 2024. Dit heeft zoveel units van de markt gehaald dat steden eigen wetgevingen zijn gaan invoeren, zoals Barcelona, dat verhuur tot november 2028 wil verbieden.
Kostenontwikkeling en de groeiende kloof
De bouwkosten zijn sinds 2010 fors gestegen in de EU. In de periode tot 2024 groeiden de prijzen met 56 procent. Daarmee wordt verwacht dat de vraag naar woningen jaarlijks met meer dan twee miljoen units zal toenemen. Op dit moment reserveren slechts zes tot zeven procent van de woningen in de EU voor sociale huisvesting, wat het risico op dakloosheid vergroot doordat beschikbare units vaak worden aangewezen voor toeristische doeleinden.
Een samenwerkingsinitiatief en toekomstige plannen
De nieuwe strategie wordt geleid door een ‘Housing Alliance’, die een samenwerking zal bevorderen tussen lidstaten, steden, EU-instellingen, huisvesting-aanbieders en maatschappelijke organisaties. Het is de bedoeling dat deze alliantie het beleid en lokale inzichten bundelt om de crisis aan te pakken. De Commissie is van plan in 2026 een eerste EU-woon-top te organiseren en voor het einde van haar mandaat in 2029 een voortgangsrapport uit te brengen.
Regionale belangen en politieke reacties
Regionale vertegenwoordigers benadrukken het belang van voldoende financiering voor het lange termijnbeleid. Kata Tüttő, voorzitter van de Commissie van Regio’s, stelt dat toekomstige EU-begrotingen moeten voorzien in de mogelijkheid dat regio’s en steden interventies kunnen ontwikkelen die zowel korte- als langetermijnoplossingen bieden voor de woningcrisis. Parlementariër Irene Tinagli uit Italië noemt het plan een bewijs dat de EU daadwerkelijk praktische maatregelen neemt. Borja Giménez Larraz, verantwoordelijk voor de Europese Volkspartij op dit dossier, onderstreept dat het vereenvoudigen van administratieve procedures en het versterken van eigendomsaanspraken cruciaal is voor marktstabiliteit en rechtszekerheid.
De komende ontwikkelingen
Het Europees Parlement zal naar verwachting in de eerste helft van 2026 een conceptverslag over de crisis aannemen. Zoals blijkt uit het plan, zet de EU zich in voor een meer gestructureerde aanpak door middel van samenwerking, wetgeving en financiering, met het oog op het vergroten van het woningaanbod en het beperken van de negatieve effecten van korte termijn verhuur.
