Een korte verklaring van de Griekse minister van Migratie en Asiel
Begin juli, slechts een week nadat Thanos Plevris zijn functie als minister van migratie en asiel in Griekenland had aanvaarden, plaatste hij een korte reactie op het sociale mediaplatform X (voorheen Twitter). Deze reactie was een reactie op een commentaar van een jurist, die verwijzend naar een door hem geschreven artikel, de minister waarschuwde dat zonder herziening van het Geneva Verdrag inzake Vluchtelingen uit 1951, er niets zou veranderen. De Griekse minister gaf aan dat hij het artikel had gelezen en instemde ermee dat het verdrag vooral kwesties uit de jaren 1950 behandelt en geen oplossing biedt voor de grootschalige migratiegolven in 2025.
Het standpunt van minister Plevris over het Verdrag van Genève
Weer enkele dagen later, tijdens een parlementaire discussie over een amendement dat de registratie van asielaanvragen tijdelijk opschortte, toonde Plevris zijn eigenzinnige interpretatie van het Verdrag van 1951 en de onderwerpen die het behandelt. Hij verklaarde dat het verdrag bedoeld was om de rechten van mensen te beschermen die uit de Sovjet-Unie vluchtten. Deze uitspraak werd met luid applaus ontvangen door de parlementariërs van de centrumrechtse regeringspartij Nea Dimokratia. Zijn opmerking was gericht aan linkse parlementariërs, die hij beschouwde als verkeerd geïnformeerd over de inhoud van het verdrag. Echter, Plevris verstrekte geen bronnen ter ondersteuning van zijn bewering.
De politieke implicaties en de hardere koers
Het is duidelijk dat deze verklaring opnieuw een concessie is van de Griekse regering aan de rechts-extreme vleugel. Wat voorheen marginaal was, wordt steeds vaker onderdeel van het officiële beleid en wordt in heel Europa in een beleefde discussie besproken. Tot nu toe blijft de Griekse regering in haar beweringen dat haar handelen binnen het kaders van het internationale recht plaatsvindt, ondanks herhaaldelijke kritiek op wetgeving die het verdrag proberen te omzeilen, zoals de tijdelijke opschorting van asielprocedures in maart 2020 en opnieuw in juli 2024. Daarnaast worden systematisch praktische schendingen van het verdrag gepleegd via informalistische praktijken zoals refoulements of terugdrijvingen van migranten.
De ideologische onderbouwing en de evolutie van het beleid
Hoewel de verklaringen van de Griekse regering over haar respect voor internationaal recht hypocriethalisch kunnen zijn, laten haar acties zien dat er een duidelijke politieke filosofie achter schuilgaat. In deze visie wordt de rechtsstaat langzaam vervangen door een regime waarin mensen willekeurig hun rechten verliezen, gediscrimineerd worden en onder onaanvaardbare omstandigheden moeten leven zonder enige mogelijkheid tot protest. Het Strasburch-gebaseerde Raad van Europa heeft zich in het verleden herhaaldelijk kritisch uitgelaten over de behandeling van vluchtelingen en migranten door Griekenland, vooral op het gebied van grensafschermingen en de behandeling van kinderen.
Reformisten en critici in de Griekse media
Enkele artikelen in de Griekse pers die pleiten voor herziening van het verdrag, maken duidelijk welk politiek programma zij dienen. Zo beschrijft een stuk op de website Union of Greek Lawyers, getiteld “Het Genève Verdrag inzake Vluchtelingen — een achterdeur naar illegale immigratie”, uit juni 2020, het verdrag als achterhaald. De auteur, jurist Ioannis Gkitsakis, argumenteert dat het verdrag geen mechanismen bevat om degenen die geen internationaal beschermingsrecht hebben terug te sturen, en dat het niet voorkomt dat asielaanvragen ingediend worden door personen die niet voor bescherming in aanmerking komen. Verder hekelt hij dat het verdrag groepsafwijzingen uitsluit en collectieve maatregelen zoals massale expulsies verbiedt.
Extreemrechtse opvattingen en controverse op sociale media
Gitsakis plaatste op X een post waarin hij stelde dat iedereen die illegaal het land binnenkomt geen recht heeft op asiel, en dat ze vastgezet moeten worden in gesloten bewakingscentra of op afgelegen plekken. Hij noemde expliciet “illegale islamitische migranten” en maakte verwijzingen naar de woke- en LGBTQI+ agenda, het herinvoeren van de doodstraf, en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, die volgens hem “zelf de taak heeft genomen om de hele planeet op te schonen”. Daarnaast uitte hij negatieve meningen over de Griekse verzetsbeweging EAM, die hij bestempelde als “een moorddadige communistische organisatie”.
Politieke retoriek over migratie en veiligheid
Een ander prominent figuur, Thanos Tzimeros, een ondernemer en oprichter van de partij Dimiourgia Xana, schreef in september 2024 een artikel op Capital.gr onder de titel “Zul we ‘Geneva’ laten vernietigen Europa?” Hierin beschreef hij “kanibale stammen” in Afrika en “invallers” met een “primitieve traditie van geweld” die volgens hem in hun genen geschreven staat. Tzimeros concludeert dat staten het recht hebben om hun grenzen dicht te maken door middel van refoulements, arrestaties en deportaties, en dat het gebruik van live vuurwapens gerechtvaardigd is. Volgens hem moet het verdrag onmiddellijk herzien worden, liefst gisteren.
Voorstellen voor herziening en de rol van de Griekse autoriteiten
Marios Kaleas, hoofd van de Griekse Asielservice, uitte in oktober in Vima zijn steun voor het herzien van het Verdrag van 1951. Hij bekritiseert het verdrag onder andere omdat het geen mechanismen bevat voor het terugsturen van personen die niet in aanmerking komen voor bescherming, en vanwege de strikte juridische interpretaties die moeten leiden tot inconsistenties in de uitvoering.
Het Verdrag van 1951 en zijn internationale betekenis
Het Verdrag inzake de Status van Vluchtelingen, ondertekend in Genève in juli 1951 door 24 landen, vormt de basis voor het post-oorlogse asielsysteem. Het bevat onder andere de fundamentele bepaling van non-refoulement, dat het uitzetten van vluchtelingen naar landen waar hun leven bedreigd wordt, verbiedt. Inmiddels heeft het verdrag 145 van de 193 VN-lidstaten geratificeerd. Aanvankelijk was het van toepassing op vluchtelingen uit Europa vóór 1951, maar met het protocol van 1967 is het uitgebreid naar wereldwijde bescherming zonder tijdslimiet. De UNHCR heeft de verantwoordelijkheid over de uitvoering en het toezicht op het verdrag.
Deze analyse werd oorspronkelijk gepubliceerd door Efsyn. Het artikel maakt deel uit van het European PULSE-project, waarin onder meer Efsyn participeert. Bij de craftie werkten onder andere Adrian Burtin (Voxeurop, Frankrijk), Nikola Lalov (Mediapool, Bulgarije) en Ana Somavilla (El Confidencial, Spanje). Dimitris Angelidis is een Griekse journalist die zich onder andere bezighoudt met migratiebeleid, asiel en LGBTQ+ rechten. Hij werkt sinds 2012 voor de Griekse krant Efimerida ton Syntakton.
