Het belang van communicatie en cause-effectanalyse in wetgevingsprocessen
Volgens de Europese Ombudsvrouw Teresa Anjinho mag de Europese Commissie niet afzien van publieke consultaties, impactanalyses of andere belangrijke stappen van goed regelgevingsbeheer door simpelweg te verwijzen naar de vage ‘urgentie’ van een wetsvoorstel. Tijdens een onderzoeksrapport op donderdag 27 november benadrukte zij dat evenwicht tussen een efficiënte administratie en het naleven van minimumnormen voor wetgeving essentieel is. Ze stelde dat fundamentele principes van goede wetgeving niet mogen worden opgeofferd, zelfs niet onder druk van urgentie.
Toepassing en tekortkomingen bij recente beleidsinitiatieven
Het onderzoek richtte zich op de beleidsvorming achter de Corporate Sustainability Due Diligence (Omnibus I), wijzigingen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), en twee voorstellen ter bestrijding van migranten smokkel. Voor het Omnibus I presenteerde de Commissie haar voorstel in februari zonder een impactanalyse uit te voeren. Destijds stelde de Commissie dat de kwestie van concurrentievermogen acuut was, omdat dit direct invloed had op de economische groei in Europa en de positie op de wereldmarkt.
Wetenschappelijke experts waarschuwden evenwel dat het voorstel mogelijk juridische uitdagingen zou ondervinden eens het werd aangenomen. In maart 2024 deed de Commissie voorstellen om het GLB aan te passen, onder meer door het verminderen van milieuplichten, als reactie op de uitgebreide boerenprotesten in Europa. Ook hier werd geen impactanalyse uitgevoerd, vanwege de ‘politieke urgentie’. Daarnaast werden in november 2023 twee voorstellen ter preventie van migranten smokkel gepresenteerd zonder impactanalyse, waarbij de memorie van toelichting aangaf dat de urgentie werd aangevoerd door de nood aan versterking van Europol’s ondersteuning.
Discours over de regels en interpretaties van urgentie
De Commissie ontkende enige onregelmatigheden en stelde dat de criteria voor ‘beter regelgeving’ enkel standaarden voor beleidsvorming bevatten en geen bindende wetgevingsregels. Volgens haar zijn er ook uitzonderingen mogelijk bij dringende gevallen. Anjinho wees erop dat jurisprudentie aantoont dat zodra de Commissie een regel aankondigt en voorstelt, deze eraan gebonden is. Ze bekritiseerde bovendien dat de Commissie ‘een brede interpretatie’ geeft aan wat onder ‘urgent’ valt, zonder deze urgentie adequaat te relateren aan de aan de hand van de voorstellen.
Gevolgen voor verantwoorde beleidsvoering en transparantie
De door de Ombudsvrouw genoemde incidenten omtrent Omnibus I en de GLB-wijzigingen illustreren het belang van nauwkeurige documentatie en controle. “Door niet te zorgen voor correcte recordkeeping met betrekking tot verplichte controlemaatregelen over de consistentie van haar voorstellen met de klimaatdoelstellingen van de EU, heeft de Commissie niet gehandeld op een verantwoorde wijze,” aldus Anjinho. Om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen, roept zij de Commissie op om duidelijk te omschrijven wat ‘urgente’ situaties precies inhouden.
Wanneer er sprake is van een echte noodsituatie, dringt Anjinho aan op een ‘transparant, op bewijs gebaseerd en inclusief wetgevingsproces’. Dit houdt in dat consultatieregels voor stakeholders verduidelijkt moeten worden in dergelijke gevallen en dat bewijzen ter onderbouwing van beleidsvoorstellen snel publiekelijk worden gemaakt.
De rol van publieke betrokkenheid en verantwoorde regelgeving
Honderden duizenden lezers van EUobserver consumeren maandelijks de journalistiek en opinies die zij publiceren. Met steun van het publiek kan de informatie voor miljoenen verder worden verspreid. Het is daarom belangrijk dat de EU transparant, bewijsgericht en inclusief blijft in haar besluitvormingsproces, vooral bij het gebruik van urgentie als argument voor beleidsbesluiten.
