Huidige situatie en algemene problemen
Per jaar genereert elke inwoner van de Europese Unie meer dan 500 kilogram afval. Ondanks deze grote hoeveelheden blijven veel lidstaten herzieningsdoelstellingen voor recycling niet halen en blijven ze te veel afval naar stortplaatsen sturen. Dit wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan financiering en gebrekkige planning, zoals blijkt uit een recent rapport van het Europees Hof van Auditores. Het rapport, gepubliceerd op woensdag 26 november, toont aan dat de voortgang richting een circulaire economie sterk varieert binnen de EU. Sommige lidstaten maken nauwelijks of geen vooruitgang.
Belang van afvalbeheer en regelgeving
Volgens Stef Blok, die verantwoordelijk was voor het rapport tijdens een persconferentie, draagt goed afvalbeheer bij aan het behoud van ons milieu en de volksgezondheid. Hij benadrukte dat de juiste scheiding van afval onmisbaar is als we materialen willen hergebruiken of recyclen. Onder EU-wetgeving moet elk lidstaat ervoor zorgen dat tegen 2025 minstens 55 procent van het gemeentelijk afval herbruikbaar of recyclebaar is. Uit de gegevens van 2020 blijkt dat 18 lidstaten risico lopen deze doelstelling niet te halen.
Factoren die de vooruitgang belemmeren
Het rapport identificeert diverse obstakels die de voortgang in de weg staan. In sommige gebieden blijft de aparte inzameling van afval, noodzakelijk voor effectief recyclen, bijzonder laag. Burgers betalen vaak geen vergoeding die de werkelijke kosten van afvalbeheer dekt, wat de motivatie vermindert om minder afval te produceren. Daarnaast worstelt de recyclingindustrie zelf met overlevingsproblemen. Sommige lidstaten beschikken nauwelijks over recyclingfaciliteiten, terwijl bestaande installaties vooral die voor plastics, sluiten vanwege stijgende kosten, zwakke vraag naar gerecyclede materialen en concurrentie uit goedkopere import buiten de EU.
Economische en beleidsmatige uitdagingen
Het gebrek aan levensvatbare recyclingbedrijven betekent dat lidstaten, ongeacht de inzet van de burgers bij het scheiden van afval, hun doelen niet kunnen behalen. Verder is er een groot verschil in landeigen belasting op stortplaatsen, waardoor afval soms voor economische redenen tussen landen wordt verplaatst. Het voorstel van de auditors is dat de EU deze belastingen harmoniseert om dit probleem aan te pakken.
Gebrek aan tijdige actie en toekomstige plannen
Hoewel sinds 2008 het voorkomen van afval prioriteit heeft gehad binnen de EU, begon de Europese Commissie pas in 2024 met procedures wegens niet-naleving van de doelen uit dat jaar. Acht landen, namelijk Ierland, Griekenland, Kroatië, Cyprus, Hongarije, Malta, Roemenië en Portugal, zijn hiervoor in gebreke gesteld. Tegelijkertijd plant de Commissie voor 2026 een initiatief door te komen met een Circulaire Economiewet die enkele van deze problemen moet aanpakken. De rapporteurs benadrukken dat het creëren van een zakelijke basis voor recyclers begint met het identificeren van de krachten die de interne markt voor circulaire producten en gerecyclede materialen blokkeren.
Afval als waardevol resource
Volgens Blok is afval niet slechts iets wat moet worden verwijderd. Het is een bron die hergebruikt, opnieuw geproduceerd of gerecycled kan worden. Het doel is materialen zo lang mogelijk in gebruik te houden, wat de kern vormt van de circulaire economie.
Wat betekent dit voor de toekomst van afvalbeheer in de EU?
Elke maand lezen honderden duizenden mensen de journalistiek en opinies van EUobserver. Met jouw steun zullen nog meer mensen geïnformeerd blijven. Wie dat nog niet is, wordt aangemoedigd om vandaag nog lid te worden en de journalistieke inspanningen te ondersteunen.
Over de auteur
Hannah Kriwak is een jonge verslaggever uit Oostenrijk die voor EUobserver Europese politiek behandelt.
