De uitspraak van het Europees Gerechtshof en de achterliggende redenen
Het Europees Gerechtshof heeft geoordeeld dat alle lidstaten van de Europese Unie wettelijk gesloten huwelijken tussen dezelfde geslachten moeten erkennen, ongeacht of zij dergelijke huwelijken op hun eigen grondgebied toestaan. Deze uitspraak werd gedaan naar aanleiding van een zaak die al in 2018 begon, toen twee Poolse mannen in Berlijn trouwden en later naar Polen terugkeerden. De Poolse autoriteiten weigerden hun huwelijk te registreren omdat homohuwelijken daar niet legaal zijn. Het paar vocht deze beslissing aan en bracht de zaak uiteindelijk naar Luxemburg, waar het ECJ zich ermee bezighield.
Volgens het Hof betekent vrijheid van verkeer niet alleen de mogelijkheid om grenzen over te steken, maar ook het recht om in elke lidstaat een normaal gezinsleven te leiden. Wanneer een huwelijk legaal is gesloten in een lidstaat, moet dit ook erkend worden in heel de EU. Het niet erkennen hiervan wordt gezien als een schending van zowel de vrijheid van verkeer als het recht op privé- en gezinsleven.
De beperkingen en enige nuance van de uitspraak
Het is belangrijk op te merken dat de uitspraak niet inhoudt dat landen verplicht zijn homohuwelijken op hun eigen grondgebied in te voeren. De huwelijkswetgeving blijft de bevoegdheid van elke lidstaat. Wat het Hof wel vereist, is gelijke behandeling bij de erkenning van buitenlandse huwelijken, zonder discriminatie, zonder bureaucratische obstakels en zonder te doen alsof een getrouwd stel plots niet meer getrouwd is zodra ze de grens oversteken.
Momenteel zijn er aanzienlijke verschillen binnen de EU: dertien lidstaten staan homohuwelijken toe, twintig bieden een vorm van geregistreerd partnerschap aan, terwijl zes landen — Polen, Hongarije, Letland, Slowakije, Bulgarije en Litouwen — helemaal geen juridische erkenning bieden. Tegelijkertijd heeft Hongarije dit jaar de Boedapest Pride-parade verboden en kinderboeken met LGBTIQ+ thema’s gecensureerd.
Een verdeeld landschap en de praktische gevolgen
De uitspraak is onmiskenbaar een overwinning, maar legt ook de onderliggende ongelijkheid in Europa bloot. Vrij verkeer is een van de meest tastbare prestaties van de EU; het stelt miljoenen in staat om te wonen, studeren, werken en verliefd te worden over grenzen heen. Echter, wanneer de nationale wetgeving homohuwelijken niet erkent, kan het reis- en gezinsleven ernstig worden ontwricht. Een huwelijk dat in een lidstaat legaal is gesloten, kan vervolgens niet erkend worden bij terugkeer naar huis, wat grote administratieve, financiële, medische en familiale problemen oplevert. Zo waarschuwde het Hof dat het mensen kan dwingen om als ongehuwden te leven.
De situatie wordt verergerd door de toenemende invloed van rechtse en conservatieve partijen, vooral in landen zoals Polen en Hongarije, waar LGBTQ+-rechten onder druk staan. In sommige regio’s worden queer gezinnen als ideologische bedreigingen gezien; in andere gevallen wordt gelijkheid simpelweg genegeerd of in coalitie-akkoorden veronachtzaamd.
Wat betekent dit voor de toekomst?
Voor Polen is de uitspraak bindend: het land moet erkende homohuwelijken uit andere lidstaten erkennen. Het invoeren van civiele partnerschappen of volledige huwelijksgelijkheid binnen de nationale wetgeving blijft echter een andere uitdaging. De Poolse regering werkt wel aan wetgeving voor civiele partnerschappen, maar interne weerstand en een nationalistische president die veto’s niet uitsluit, zorgen voor een traag proces.
Op breder niveau schept de uitspraak een precedent dat de juridische basis versterkt voor homokoppels in heel Europa, zelfs in landen waar nationale politiek sociaal conservatisme blijft nastreven. Het haalt een van de loopholes weg waarmee lidstaten de vrijheid van verkeer ondermijnden.
De volgende strijd zal waarschijnlijk politiek van aard zijn. Zullen nationale overheden het belang van deze uitspraak onderkennen en hun beleid aanpassen, of zullen ze slechts het minimum doen? Voorlopig heeft de EU’s LHBTQ+-gemeenschap een belangrijke overwinning behaald, hoewel sociale acceptatie nog altijd niet gegarandeerd is, zoals de voorbeelden van Polen en Hongarije aantonen.
De bredere context en implicaties
Evi Kiorri, een Brusselse journalist en mediaproducent, benadrukt dat deze juridische overwinning niet automatisch sociale veranderingen met zich meebrengt. De evolutie van de LGBT-rechten in Europa blijft complex en afhankelijk van de politieke omgeving waarin deze gebaat zijn. De uitspraak onderstreept wel dat het recht op vrij verkeer en gezinsleven fundamenteel is voor de Europese integratie, maar dat daadwerkelijke verandering ook sociale en politieke steun vereist.
