Een dubbele realiteit na twee maanden wapenstilstand
Na twee maanden van een fragiele wapenstilstand in Gaza schetst de belangrijkste VN-organisatie ter plaatse een genuanceerd beeld van de omstandigheden in het zwaar beschadigde gebied. In een exclusief interview met EUobserver vat Marta Lorenzo, directeur van het UNRWA-kantoor in Brussel, de situatie samen met twee woorden: “een combinatie van hoop en wanhoop”.
Volgens haar blijft er enige hoop dat de wapenstilstand stabiliteit en vrede zal brengen. Tegelijkertijd stelt ze dat de situatie op de grond voor veel mensen weinig is veranderd. Hoewel Gaza nog steeds in puin ligt en mensen ondanks het staakt-het-vuren worden gedood, is het aantal slachtoffers niet groot genoeg om grote headlines te halen.
Het ministerie van Volksgezondheid van Gaza meldt dat sinds de inwerkingtreding van het staakt-het-vuren op 10 oktober, 360 Palestijnen zijn overleden en 922 personen gewond zijn geraakt. Vele families die tijdens de winteroverstromingen ontheemd raakten, blijven in tenten wonen. Vaak hebben ze water tot aan de knieën en verliezen ze opnieuw alles.
Hoge inflow van hulpgoederen en de beperkingen daarvan
Hoewel meer hulpgoederen Gaza binnenkomen, heeft dit nog niet geleid tot verbeteringen in de leefomstandigheden voor de bevolking. Marktgoederen zijn zichtbaar, maar velen kunnen zich ze niet veroorloven. VN-hulpverleners kunnen zich nu vrijer bewegen door afgenomen gevechten, wat hen in staat stelt afval te verzamelen, water te distribueren en beschadigde infrastructuur te repareren.
“Om iemand die lijdt aan ondervoeding weer normaal te laten functioneren, heb je duurzaamheid, consistentie en een ondersteunende omgeving nodig,” aldus Lorenzo. Ze benadrukt dat hoewel er enige verandering plaatsvindt, deze niet snel genoeg is om een grote impact te hebben.
Ze wijst er ook op dat de toegang tot humanitaire hulp nog steeds beperkt is. De VN-voedingsorganisatie UNRWA kan niet alle leveringen uit Jordanië doorlaten, wat het moeilijk maakt om de hulp effectief te distribueren. Ze benadrukt dat het enkel tellen van vrachtwagens de humanitaire hulp reduceert tot overlevingsmiddelen en niet de herhaling van levens mogelijk maakt.
Een belangrijke geografische verandering is dat Gaza kleiner is geworden. Dit heeft te maken met de voortdurend verschuivende “gele lijn”, die de Israëlische militaire zones markeert. Deze lijn, die het resultaat is van het eerste fase van het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, werd recent door Israël als de “nieuwe grens” gedefinieerd, volgens de militaire leiding van Israël.
Meer dan 100 UNRWA-vestigingen bevinden zich binnen deze beperkte gebieden. Sommige zijn niet toegankelijk, wat een groot gemis is, maar dit belemmert niet het werk op de plaatsen waar het mogelijk is.
De fragiele staat van het staakt-het-vuren en internationale reacties
Over de kwetsbaarheid van de wapenstilstand en schendingen hiervan, zegt Lorenzo dat de diplomatieke druk wereldwijd intens is. Er worden veel inspanningen geleverd om het staakt-het-vuren te laten standhouden en de volgende fase te bereiken. Toch blijft het onduidelijk waarom Israël niet volledig meewerkt aan het vergroten van de humanitaire hulp.
De Adviserende Visie van het Internationaal Gerechtshof benadrukt dat Israël verplicht is humanitaire activiteiten te faciliteren, waaronder die van UNRWA. Recente Israëlische wetgeving belemmerde echter contact met Israëlische autoriteiten, wat het werk bemoeilijkt, vooral in Jeruzalem.
Lorenzo stelt dat voor een overgang naar de tweede fase van de wapenstilstand, die herstel en reconstructie omvat, de huidige omstandigheden onvoldoende zijn. Sinds 2 december 2025 zijn 947 incidenten geregistreerd die UNRWA-infrastructuur en personeel aangetast hebben. Minimaal 851 mensen die in UNRWA-gebouwen onderdak vonden, zijn omgekomen, en meer dan 2.500 zijn gewond geraakt sinds het begin van het conflict.
Ook het personeel van UNRWA heeft geleden: ruim 300 medewerkers en 73 ondersteunende personen zijn sinds het begin van de oorlog omgekomen. Lorenzo noemt deze cijfers niet zomaar statistieken, maar hun collega’s.
De situatie rond hulpverlening en internationale spanningen
De meest recente incident was op maandag, toen Israëlische politie en gemeentelijk personeel het UNRWA-complex in Oost-Jeruzalem binnenvielen. Ze sloten communicatie af, namen eigendommen in beslag en vervingen de VN-vlag door de Israëlische vlag. EU-partners moeten volgens EU-commissaris Hadja Lahbib hun mandaat kunnen vervullen volgens internationaal recht en resoluties van de VN.
Het optreden van Israël wordt door de Europese parlementdelegatie voor de betrekkingen met Palestina als gevaarlijk beschouwd, omdat het het precedent schept voor het negeren van internationaal recht.
Tegelijkertijd wordt een desinformatiecampagne tegen UNRWA gevoerd, waarin onjuiste beschuldigingen circuleren over vermeende banden van medewerkers met Hamas. Veel van deze beschuldigingen werden door de VN gecontroleerd en afgewezen. Desondanks blijven de gevolgen voor de organisatie en haar reputatie acuut.
Fusies met fake nieuws en geruchten maken het volgens Lorenzo voor de VN moeilijk om haar rol neutraal en effectief uit te voeren, vooral nu de financiering onder druk staat. De EU heeft in 2025 €82 miljoen aan UNRWA toegezegd, dat volledig is uitbetaald. De VS heeft ondertussen alle steun ingetrokken, wat de organisatie in een uiterst fragiele positie plaatst.
De financiële onzekerheid beïnvloedt niet alleen Gaza, maar de hele regio. In Syrië, Libanon en Jordanië speelt instabiliteit, terwijl de steun van UNRWA essentieel is om regionale destabilisatie te voorkomen.
De Nederlandse en Europese positionering en de toekomst
De Europese leiders spreken hun steun uit voor de wapenstilstand en het vredesplan van Trump, maar benadrukken dat daadwerkelijke uitvoering van groot belang is. Ze wijzen op voortdurende Israëlische schendingen, niet alleen in Gaza maar ook in de Westelijke Jordaanoever.
Er wordt gehamerd op het belang van het stoppen van settlergeweld, het terugdraaien van nederzettingen en het naleven van het internationaal recht. Tijdens een bijeenkomst in Brussel op 18 december zullen leiders onder meer Israël vragen te stoppen met het wetgevingsproces dat NGO’s zoals UNRWA verder beperkt.
Opvallend is dat er geen vermeldingen zullen zijn over de toegang van internationale journalisten tot Gaza, een kwestie die Lorenzo “onacceptabel” noemt. Ze pleit voor transparantie en voor het toelaten van journalisten om het humanitaire werk te kunnen controleren.
Met steun van EUobserver lezen elke maand honderdduizenden mensen de artikelen en meningen. Met jouw hulp kunnen miljoenen anderen dat ook doen. Word vandaag nog lid en ondersteun onafhankelijke verslaggeving.
