De voortgang tijdens gesprekken in Genève
Volgens officiële bronnen uit de Verenigde Staten en Oekraïne is er tijdens recente besprekingen in Genève vooruitgang geboekt met als doel een einde te maken aan het conflict. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, beschreef de gesprekken als “enorm”, “productief” en tot nu toe de meest betekenisvolle. Hij benadrukte echter dat er nog steeds extra inspanningen nodig zijn. Maar wat omvat het Amerikaanse plan precies en hoe reageert Europa daarop?
De inhoud van het Amerikaanse voorstel
De gesprekken draaiden om een voorstel van 28 punten, dat voor het eerst aan president Volodymyr Zelensky werd gepresenteerd vorige week. Volgens rapporten bevatte de eerste versie van het plan onder meer dat Oekraïne zich zou terugtrekken uit delen van de regio Donetsk, controleerde Rusland nog steeds over Donetsk, Luhansk en de Krim, zou de Oekraïense strijdmacht beperkt worden, en dat Kyiv buiten de NAVO zou blijven maar mogelijk lid wordt van de EU. Het voorstel bevatte ook bepalingen om Rusland te integreren in de wereldeconomie.
President Trump stelde aanvankelijk 27 november als deadline voor Oekraïne om het voorstel te accepteren. Later werd echter aangegeven dat de datum flexibel is en dat het aanbod niet definitief was. Tijdens het weekend meldden Amerikaanse functionarissen dat er revisies en verduidelijkingen waren doorgevoerd in Genève, en dat Oekraïense onderhandelaren nu geloven dat de bijgewerkte tekst hun nationale belangen weerspiegelt en geloofwaardige veiligheidsgaranties biedt. De volledige, herziene tekst is echter nog niet vrijgegeven.
Reactie van Europa op het Amerikaanse voorstel
Europese leiders uitten aanzienlijke zorgen. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, verklaarde dat grenzen niet met geweld kunnen worden gewijzigd. Ze stelde dat een soevereine staat niet geconfronteerd zou moeten worden met beperkingen die haar kwetsbaar maken voor toekomstige aanvallen. Ook benadrukte ze dat de Europese Unie een centrale rol moet spelen in het waarborgen van vrede.
Verschillende landen, waaronder Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, hebben een tegenvoorstel opgesteld. Dit voorstel verwijdert verwijzingen naar territoriale concessies en schrikt niet terug voor het erkennen van Russische controle over de Krim, Donetsk en Luhansk. Het plaats een wapenstilstand op de eerste plaats en gebruikt de huidige frontlijn als uitgangspunt voor toekomstige territoriale discussies.
De stand van zaken vanuit Oekraïne en marktreacties
Oekraïne ziet de voortgang als echt. Zelensky suggereerde dat de nieuwe Amerikaanse voorstellen wellicht elementen bevatten die gebaseerd zijn op Oekraïense belangen en de nationale veiligheid ondersteunen. Tegelijkertijd reageerden de markten snel: Europese defensieaandelen daalden twee dagen achtereen, wat de bezorgdheid onder investeerders over een mogelijke diplomatieke aanpak onderstreepte.
De implicaties voor de toekomst en verschillende prioriteiten
Deze ontwikkelingen zijn van belang omdat zij de basis vormen voor mogelijke toekomstig vredesakkoord. De Verenigde Staten, de Europese Unie en Oekraïne benadrukken momenteel verschillende prioriteiten. Washington dringt aan op een snel einde van het conflict via een deal die dat mogelijk maakt. Oekraïne blijft zoeken naar veiligheidsgaranties, bescherming van soevereiniteit en garanties tegen toekomstige aanvallen. Europese landen stellen dat een vredesregeling niet mag legitimeren dat territorium met geweld wordt heroverd en dat de lange-termijnveiligheid van Europa niet in gevaar mag worden gebracht.
Institutionele en politieke overwegingen
Ook op institutioneel vlak zijn er zorgen. Diverse Europese landen geven aan niet betrokken te zijn geweest bij het opstellen van het oorspronkelijke Amerikaanse voorstel, ondanks dat het oorlog in Europa betreft en dat Europese landen tot de belangrijkste steunpilaren van Oekraïne behoren. Hoe de onderhandelingen worden georganiseerd en wie erbij betrokken zijn, zal de inhoud en de legitimiteit van een eventual akkoord beïnvloeden.
De volgende stap
De komende week blijven diplomatieke activiteiten intensief. EU-leiders houden verdere discussies tijdens bijeenkomsten in Angola. De Franse president organiseert een videoconferentie met landen die Oekraïne ondersteunen. Europese regeringen ontwikkelen een gecoördineerd tegenvoorstel. De Verenigde Staten bereiden bijkomende gesprekken voor met Oekraïne en apart met Rusland, hoewel die niet in Genève zullen plaatsvinden.
Rubio noemt het voorstel een “levend document”, en Oekraïense autoriteiten geven aan dat onderhandeling doorgaat zolang hun kernveiligheid wordt gewaarborgd. Het is onduidelijk wanneer een definitieve tekst gereed is, of de verschillen tussen de Amerikaanse en Europese posities kunnen worden overbrugd, en hoe Rusland op een mogelijk ontwerp zal reageren.
De rol van Evi Kiorri
Evi Kiorri is een Brusselse journalist, multimedia-producent en podcaster met uitgebreide ervaring in Europese aangelegenheden.
